“शिकणं म्हणजे काय?” या प्रश्नावर कर्मवीर भाऊराव पाटील यांनी दिलेलं उत्तर होतं — “Earn and Learn” म्हणजे “कमवा आणि शिका”. ही संकल्पना महाराष्ट्रातील लाखो विद्यार्थ्यांसाठी आशेचा किरण ठरली. त्याच आदर्शावर आधारित “कर्मवीर भाऊराव पाटील शिष्यवृत्ती योजना” राज्य शासनामार्फत गरजू विद्यार्थ्यांना आर्थिक मदत देणारी एक महत्त्वाची योजना आहे.
ही शिष्यवृत्ती सामाजिक व आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल विद्यार्थ्यांना शिक्षण चालू ठेवण्यासाठी प्रोत्साहन देते. त्यामुळे शिक्षणात अडथळा येऊ न देता, विद्यार्थ्यांना त्यांच्या भविष्यासाठी उभं राहता येतं.
योजनेची उद्दिष्टे
-
गरजू व होतकरू विद्यार्थ्यांना आर्थिक सहाय्य देणे.
-
शिक्षणातील गैरहजर राहण्याचे प्रमाण कमी करणे.
-
विद्यार्थ्यांना स्वावलंबी बनवणे.
-
शैक्षणिक दर्जा वाढवणे.
-
कर्मवीर भाऊराव पाटील यांचा “कमवा व शिका” मंत्र प्रत्यक्षात उतरवणे.
शिष्यवृत्तीचा लाभ
-
ही योजना महाविद्यालयीन व पदवीपूर्व शिक्षण घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांसाठी आहे.
-
प्रत्येक पात्र विद्यार्थ्याला वर्षभरासाठी निश्चित रक्कम शिष्यवृत्ती स्वरूपात दिली जाते.
-
ही रक्कम सरकारी किंवा अनुदानित महाविद्यालयांत शिकणाऱ्या विद्यार्थ्यांनाच लागू होते.
-
शैक्षणिक फी, हॉस्टेल फी, पुस्तके, अभ्यास साहित्य इ. खर्च भागवण्यासाठी ही रक्कम उपयोगी ठरते.
पात्रता निकष
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील अटींचे पालन आवश्यक आहे:
-
उमेदवार महाराष्ट्राचा रहिवासी असावा.
-
उमेदवार शासकीय / अनुदानित महाविद्यालयात शिक्षण घेत असावा.
-
कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न ₹8 लाखांपेक्षा कमी असावे.
-
SC, ST, VJNT, OBC, SBC, SEBC व इतर मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांना प्राधान्य.
-
विद्यार्थी पूर्ण वेळ शिक्षण घेत असावा.
-
पूर्वी ही शिष्यवृत्ती मिळाली असल्यास त्याचे तपशील सादर करणे आवश्यक.
आवश्यक कागदपत्रे
-
विद्यार्थ्याचा आधार कार्ड
-
शाळा / महाविद्यालयाचे प्रवेश प्रमाणपत्र
-
मागील वर्षाचा गुणपत्रक
-
उत्पन्न प्रमाणपत्र
-
जातीचा दाखला (मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांसाठी)
-
बँक खाते तपशील (राष्ट्रीयकृत बँकेत खाते)
-
रहिवासी प्रमाणपत्र
-
पासपोर्ट साईज फोटो
अर्ज करण्याची प्रक्रिया
ऑनलाईन अर्ज प्रक्रिया:
-
विद्यार्थ्यांनी https://mahadbt.maharashtra.gov.in या संकेतस्थळावर नोंदणी करावी.
-
Login > Apply Scheme > Karmaveer Bhaurao Patil Scholarship योजनेची निवड करावी.
-
आवश्यक ती माहिती भरून कागदपत्रे अपलोड करावी.
-
अर्जाची अंतिम सबमिशन केल्यानंतर प्राप्ती प्रमाणपत्र सुरक्षित ठेवावे.
ऑफलाइन (काही संस्थांमध्ये):
-
काही ग्रामीण भागांत शाळा/कॉलेज प्रशासन विद्यार्थ्यांना योजनेत नाव नोंदवून देते.
-
विद्यार्थी हजेरी व शैक्षणिक प्रगतीच्या आधारे शिष्यवृत्ती मिळवतो.
लाभ कधी मिळतो?
-
अर्ज स्वीकृत झाल्यानंतर काही महिन्यांत शिष्यवृत्तीची रक्कम थेट विद्यार्थ्याच्या बँक खात्यात जमा केली जाते.
-
काही वेळा महाविद्यालयाकडे फी थेट शासनाकडून पाठवली जाते.
योजनेचे फायदे
-
आर्थिक अडचणींमुळे शिक्षण थांबवण्याचा धोका कमी होतो.
-
विद्यार्थ्यांचा स्वाभिमान वाढतो.
-
ग्रामीण, आदिवासी, मागासवर्गीय विद्यार्थी शिक्षणात टिकतात.
-
पालकांवरील आर्थिक भार हलका होतो.
-
कर्मवीर भाऊराव पाटील यांचा “शिक्षणसमानतेचा विचार” कृतीत उतरतो.
योजना संबंधित काही महत्त्वाचे मुद्दे
| मुद्दा | माहिती |
|---|---|
| योजना सुरू | महाराष्ट्र शासन, उच्च व तंत्रशिक्षण विभाग |
| ऑनलाइन अर्ज | https://mahadbt.maharashtra.gov.in |
| शिष्यवृत्ती प्रकार | एकरकमी अनुदान (Annual Lump Sum) |
| मुख्य लक्ष | आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल विद्यार्थ्यांना मदत |
योजना लागू झाल्याचे परिणाम
-
हजारो विद्यार्थ्यांना शिक्षणाची नवीन संधी मिळाली.
-
ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांचे शिक्षण सोडून देणे थांबले.
-
महाविद्यालयांतील विद्यार्थी संख्येत वाढ झाली.
-
राज्यातील एकूण शैक्षणिक दर्जा व विद्यार्थी यश वाढला.
कर्मवीर भाऊराव पाटील शिष्यवृत्ती योजना ही केवळ आर्थिक मदत करणारी योजना नाही, तर ती एक संस्कार देणारी, शिक्षणाला बळ देणारी आणि स्वप्नांची दारे उघडणारी योजना आहे. गरीब आणि होतकरू विद्यार्थ्यांसाठी ही योजना म्हणजे शिक्षणाचा एक नवा मार्ग आहे.
कर्मवीर भाऊराव पाटील यांचा विचार, “विद्यार्थ्यांनी स्वावलंबी व्हावे”, आज या योजनेंमुळे खराच साकार होत आहे. त्यामुळे या योजनेचा जास्तीत जास्त प्रचार व प्रभावी अंमलबजावणी होणे आवश्यक आहे.