महाराष्ट्र राज्यात लाखो लोक दारिद्र्यरेषेखाली किंवा त्याजवळ राहतात. यांपैकी बऱ्याच जणांना गंभीर आजारांसाठी उपचार घेणे अत्यंत कठीण जाते, कारण वैद्यकीय खर्च सामान्य माणसाच्या आवाक्याबाहेर असतो. ही गरज ओळखून महाराष्ट्र शासनाने गरीब व गरजू लोकांसाठी “महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजना” (MJPJAY) सुरू केली आहे. ही योजना एक आरोग्य विमा योजना आहे, जी गरीब, शेतकरी, कामगार व वंचित घटकांतील कुटुंबांना मोफत उपचार देते.
योजनेची पार्श्वभूमी
ही योजना सुरुवातीला “राजीव गांधी जीवनदायी आरोग्य योजना” या नावाने 2012 साली सुरू झाली होती. नंतर 2017 मध्ये याचे नाव बदलून “महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजना” करण्यात आले, ज्यामुळे समाजसुधारक महात्मा फुलेंच्या कार्याला सन्मान मिळाला.
योजनेचे उद्दिष्ट
-
गरीब व गरजू रुग्णांना मोफत व सुलभ आरोग्यसेवा देणे.
-
दुर्धर व महागडे उपचार सर्वसामान्यांच्या आवाक्यात आणणे.
-
खाजगी व सरकारी रुग्णालयांमधील दुर्गम अंतर दूर करणे.
-
राज्यातील मृत्यूदर व आरोग्यदृष्ट्या असमानता कमी करणे.
-
शाश्वत आरोग्य विमा संरक्षण प्रदान करणे.
योजनेचा लाभ
1. मोफत उपचार सेवा:
योजनेअंतर्गत लाभार्थ्यांना खालील सेवा मोफत दिल्या जातात:
-
तपासणी
-
औषधोपचार
-
शस्त्रक्रिया
-
हॉस्पिटलमध्ये भरती
-
ICU सुविधा
-
किमान 1 दिवस पूर्व व 10 दिवस नंतरचा खर्च
2. उपचारासाठी मिळणारी रक्कम:
-
कुटुंबासाठी वार्षिक ₹1,50,000 पर्यंतचा आरोग्य विमा.
-
काही विशेष बाबींमध्ये ₹2,50,000 पर्यंतचा लाभ.
पात्रता
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील कुटुंब पात्र ठरतात:
-
शासकीय ओळखपत्र असलेले कुटुंब (Orange/Yellow Ration Card, Annapurna/Antyodaya कार्डधारक).
-
बांधकाम कामगार, शेतकरी, दिव्यांग, पत्रकार, मजूर यांचा समावेश.
-
SECC 2011 डेटाबेस मध्ये नोंद असलेल्या कुटुंबांना देखील लाभ मिळतो.
समाविष्ट आजार
योजनेअंतर्गत सुमारे 996 प्रकारचे आजार व 34 विशेषज्ञीय उपचार सेवा मोफत दिल्या जातात. त्यात प्रमुखतः:
-
हृदयविकार
-
कर्करोग
-
मूत्रपिंड विकार व डायलिसिस
-
मेंदूविकार
-
अपघाती दुखापती
-
जळाल्याचे उपचार
-
प्रसूती व नवजात सेवा
-
अस्थिरोग उपचार
-
न्यूरोसर्जरी व इतर दुर्धर शस्त्रक्रिया
सेवा देणारी रुग्णालये
-
राज्यभरातील 450+ अधिकृत रुग्णालये या योजनेशी संलग्न आहेत.
-
त्यात सरकारी व काही नामांकित खाजगी रुग्णालयांचा समावेश आहे.
-
प्रत्येक रुग्णालयात आरोग्य मित्र या नावाने मदतनीस असतो, जो योजना मार्गदर्शन करतो.
अर्ज प्रक्रिया
-
रुग्णालयातच उपस्थित आरोग्य मित्र यांच्याकडून माहिती व मदत घेता येते.
-
ओळखपत्र (राशन कार्ड/आधार कार्ड) दाखवून तपासणी व रजिस्ट्रेशन.
-
डॉक्टरच्या निदानानंतर पूर्व-मान्यता घेऊन मोफत उपचार सुरू होतो.
-
रुग्णाकडून एकाही प्रकारचा रोख खर्च घेतला जात नाही.
योजनेच्या फायद्यांचे उदाहरण
कल्पना करा की एका गरिब कुटुंबातील व्यक्तीला हृदयविकाराचा झटका आला. सामान्यतः अशा उपचारांचा खर्च ₹1,50,000 पेक्षा जास्त येतो. पण जर तो महात्मा फुले आरोग्य योजनेच्या लाभार्थी असेल, तर तो रुग्णालयात मोफत उपचार घेऊ शकतो, व कुटुंब आर्थिक संकटातून वाचू शकते.
योजना राबवणाऱ्या संस्था
-
आरोग्य व कुटुंब कल्याण विभाग, महाराष्ट्र शासन
-
महा-आरोग्य सोसायटी
-
योजना राबविण्यासाठी निवडलेली इन्शुरन्स कंपनी/TPA
-
संबंधित रुग्णालये व कर्मचारी
महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजना ही एक गरीबांसाठी आरोग्यविषयक आश्वासक कवच आहे. ही योजना केवळ मोफत उपचार देत नाही, तर लाखो गरजूंना नवजीवन देण्याचे काम करते. जर या योजनेची माहिती प्रभावीपणे जनतेपर्यंत पोहोचवली गेली, तर महाराष्ट्रातील कोणताही गरीब रुग्ण आर्थिक विवंचनेमुळे उपचारावाचून मरणार नाही.